De Ourthe … wie in de Belgische Ardennen rondreist, kan er moeilijk ‘omheen’. Zo groot is het stroomgebied van dit riviertje. De stadjes en dorpjes aan de Ourthe kunnen zich verheugen in een grote toeloop van toeristen. Het zijn dan ook veelal aardige en gezellige verblijfplaatsjes, waar je heerlijk op een terras kunt zitten. Buiten de bebouwde kommen is de Ourthe toch in de eerste plaats het domein van kanovaarders, wandelaars en vissers. Die komen primair voor het natuurschoon, waarvan in het diep ingesneden Ourthedal ruimschoots kan worden genoten. Het landschap langs de kronkelende Ourthe is zeer aantrekkelijk. Dichte bossen worden afgewisseld door meer open gebieden, waar je vooral weidegronden en rustige dorpjes zult vinden. Op vele plaatsen langs de oevers van de Ourthe tref je imposante rotspartijen aan, die hier en daar het domein zijn van oefenende bergbeklimmers. Daar waar op grote schaal kano’s worden verhuurd, willen de vele kanovaarders helaas nog wel eens voor de (on)nodige onrust zorgen in de stilte van het Ourthedal.
– Het Sentier de l’Ourthe in de Fond du Pouhou –
Het dal van de Ourthe zou je kunnen verdelen in twee delen: de bovenloop en de benedenloop van de rivier. Bijzonder is echter dat de Ourthe feitelijk twéé bovenlopen kent, die in het Stuwmeer van Nisramont – oostelijk van het toeristenstadje La Roche-en-Ardenne – bij elkaar komen. We spreken over de ‘Ourthe Occidentale’ (‘Westelijke Ourthe’), die ten zuidoosten van het stadje Saint-Hubert op het plateau van Libramont ontspringt, en de ‘Ourthe Orientale’ (‘Oostelijke Ourthe’), die nabij de grens met het Groothertogdom Luxemburg ontspringt. De dalen van de bovenlopen zijn nog zeer ongerept en eigenlijk alleen voor wandelaars en kajakkers toegankelijk.
De benedenloop van de Ourthe begint bij de Barrage de Nisramont en loopt door tot Liège (Luik) waar de Ourthe in de Maas uitstroomt.
De Ourthe wordt in haar gehele stroomgebied vergezeld door een prachtig langeafstandwandelpad: de iets meer dan 200 kilometer lange GR57 (‘Ourthevallei’ of ‘Sentier de l’Ourthe’). In de bovenloop van de Ourthe volgt de GR overigens alleen de Ourthe Orientale. Van de GR 57 bestaat een uitstekende, ook Nederlandstalige, topogids met kaartuitsneden in kleur, waarop de route is ingekleurd. In deze topogids wordt ook het aansluitende langeafstandwandelpad ‘Sentier du Nord’ in het Groothertogdom Luxemburg beschreven (zie elders op deze wandelpagina).
Het is moeilijk te zeggen welk deel van de GR57 het mooiste deel is voor het maken van een meerdaagse voettocht. Een zeer mooi traject vonden wij tijdens een eerdere voettocht in ieder geval het Ourthedal tussen La Roche-en-Ardenne en Houffalize en dan in het bijzonder het gedeelte tussen het gehucht Maboge en de stuwdam. Je wandelt hier op smalle paadjes langs de rivier in een zo goed als verlaten rivierdal, waar auto’s niet meer kunnen komen. Als er niet soms lawaaimakende kanovaarders langs kwamen zou je denken dat je hier ergens in de wildernis bent. Je loopt onder de beroemde Rocher du Hérou door en bij het dorp Nadrin vind je een prachtig ‘point de vue’, waar je maar liefst zes bochten van de Ourthe tegelijk kunt zien. Ook langs de oevers van het stuwmeer heb je als wandelaar het rijk alleen en het punt waar de beide Ourthes samenvloeien is alleen te voet en per kajak te zien.
– Panorama vanaf het Sentier de l’Ourthe bij Waharday –
Maar ook de andere trajecten van de GR57 mogen er wat natuurschoon betreft zeker zijn. Jaren geleden maakten wij een voettocht tussen Tilff en Barvaux, zeg maar het eerste gedeelte van de GR57, want veel wandelaars laten het echte eerste stuk van deze GR – tussen Liège en Tilff – voor wat het is. Teveel stad, zullen we maar zeggen. Voor deze voettocht kozen we ervoor het voor ons nog onbekende tracé tussen Barvaux en La Roche-en-Ardenne te gaan verkennen. Overigens dient hier te worden vermeld dat de GR57 tussen de plaatsen Hotton en La Roche-en-Ardenne een paar jaar geleden ingrijpend is verlegd. Het oude sentier volgde tussen deze twee plaatsen vooral de noordoever van de Ourthe. Het nieuwe sentier volgt nu uitsluitend de zuidoever! Een van de redenen voor deze aanpassing zou zijn dat er ‘op zuid’ meer onverharde paden zijn dan ‘op noord’. En dat is natuurlijk een goede zaak!
De hier beschreven meerdaagse, 57 kilometer lange, voettocht is een voettocht ‘in lijn’. Dat wil zeggen dat je een vervoerprobleem hebt tussen start- en beginpunt. Weet dan dat er tussen Barvaux en Melreux (bij Hotton) een spoorlijn loopt en tussen Melreux en La Roche-en-Ardenne een autobus (lijn 13). Vertrektijden zijn op internet te vinden, maar de aansluiting in Melreux is niet optimaal, hetgeen onnodig tijdverlies betekent. Je kunt er dan ook voor kiezen om – als je met twee of meer auto’s bent – alvast een auto op het eindpunt (in ons geval La Roche) te zetten. Kost je in totaal een uur ‘wachttijd’ in Barvaux, maar dat is altijd nog sneller – en mogelijk ook ‘zekerder’ – dan met het openbaar vervoer.
Om de voettocht tussen Barvaux en La Roche-en-Ardenne te kunnen maken heb je drie stafkaarten nodig, momenteel verkrijgbaar in de prettige schaal 1:20.000: Durbuy-Érezée (55, 1-2), Hotton-Rendeux (55, 5-6) en Champlon-La Roche-en-Ardenne (60, 1-2). Helaas staat op deze kaarten de GR57 niet ingetekend (waarom toch niet?), dus dat zal je vooraf zelf moeten doen met behulp van een viltstift. Dat loopt in het terrein wel zo gemakkelijk. Overigens staat de route onderweg in het algemeen prima aangegeven met de overbekende roodwitte GR-strepen.
Op je route kom je maar weinig ‘goed gelegen’ campings tegen, dus stel je in op vrij kamperen of kamperen bij de boer. Maar daar ben je misschien juist op uit! In de dorpen in ‘het binnenland’ zul je geen of weinig winkels vinden voor eventuele bevoorrading. Op verschillende plekken op de route is wel voorzien in horeca. Op de derde dag vind je echter géén horeca op je pad.
– Het Sentier de l’Ourthe kan soms vrij modderig zijn –
Het onderhavige gedeelte van het Sentier de l’Ourthe bevat gelukkig heel wat onverharde paden. In de bossen kunnen die bij regenachtig weer tamelijk modderig worden! In de buurt van dorpen krijg je – onvermijdelijk – weer asfalt voor de voeten, maar het blijft allemaal binnen redelijke perken! De GR57 gaat natuurlijk vooral heuvelop en heuvelaf, maar echt steil wordt het doorgaans niet, een aantal stevige klimmen hier en daar uitgezonderd. Onderweg veel bos, veel mooie panorama’s en weinig Ourthe! De GR gaat vooral over paden in ‘het binnenland’ en de Ourthe krijg je eigenlijk alleen te zien bij Hotton en bij La Roche. Je wandelt hier over het algemeen door een rustige landelijke streek zonder echt spectaculaire hoogtepunten. En als we dan toch wat moeten noemen: het mooie dorp Wéris met zijn ‘dolmens’ op de eerste dag, de steile rotsen langs de Ourthe bij Hotton op de tweede dag en het beekdal Fond du Pouhou, alsmede het uitzicht op La Roche-en-Ardenne, op de laatste dag.
Maar nu genoeg gepraat … en route!
Dag 1: Van Barvaux (gare) naar Érezée (13 km)
Bij het treinstation van Barvaux vind je genoeg plek om je auto te parkeren. Je zit dan al gelijk op de GR57. Wel zo makkelijk! Je volgt de autoweg langs het spoor in noordelijke richting en slaat al gauw naar rechts af – met de autoweg mee – een bebost dalletje in van een zijbeek van de Ourthe. Na zo’n 800 meter verlaat je, opnieuw naar rechts gaand, de asfaltweg en begin je over een landweg de klim naar de hoogvlakte in de richting van het dorp Wéris. Je bent hier in een gebied waar nogal wat dolmens (een soort hunebedden) en menhirs te vinden zijn. Als je daarin bent geïnteresseerd kun je, op de hoogvlakte aangekomen, de ‘variante van de dolmens’ nemen. Gewend als wij zijn aan de imposante Drentse hunebedden vinden we het, op plaatjes, niet erg spectaculair overkomen allemaal en we blijven dus op de ‘hoofdroute’. Je kunt tenslotte toch niet álles zien, of je zou ter plekke een rondje moeten lopen. De hoofdroute leidt je door het gehucht Morville en klimt dan het voor je liggende hellingbos in. Je passeert in het bos de Lit du Diable (bed van de duivel), een flink rotsblok in de vorm van een bed. Ach ja! Indrukwekkender is de nog iets hoger gelegen Pierre Haina oftewel de ‘Steen van de Voorvaders’. Volgens de legende is het een stop op een galerij naar het middelpunt van de aarde. Af en toe komt de duivel hier naar buiten. De menhir wordt permanent door de bevolking wit geschilderd als zuiveringsritueel om de duivel te verwijderen (informatie ontleend aan de topogids). Bij de Pierre Haina is het uitzicht minder fraai dan op grond van de foto in de topogids mocht worden verwacht. Opschietend geboomte is daar debet aan.
– De Pierre Haina bij Wéris staat de duivel ten dienste –
Je arriveert nu snel in Wéris, een fraai dorp – een der mooiste dorpen van Wallonië naar men zegt – dat beschikt over een museum over de oudheden in dit gebied én over een bijbehorend café, waar men de eerste dorst op deze voettocht kan lessen.
Na de pauze wandel je verder over de GR57 de beboste heuvels in. Bij de niet meer bestaande Refuge de Brocard begint een langdurige afdaling door het fraaie stille bos, die je in het aardig gelegen gehucht Evaux brengt, in het mooie dal van het riviertje de Aisne.
– Het lieflijke dal van het riviertje de Aisne –
Hier begint, aan de overzijde van het riviertje, de eerste serieuze klim van deze tocht, naar het hooggelegen gehucht Oster. Onderweg geniet je van mooie panorama’s op het dal van de Aisne. Na de passage van Oster wandel je ‘op hoogte’ door open landschap. In de verte zie je het einddoel van deze wandelmiddag – het vakantiedorp Érezée – al liggen. Na nog een klein stukje bos te hebben doorkruist wandel je, na een scherpe bocht naar links, opnieuw het open veld in en je passeert een boerderij. Aldaar bleek het, na contact met de boer, geen probleem om op een weitje te gaan kamperen. Voor avondvermaak loop je ’s avonds op en neer naar Érezée, waar enige horecabedrijven zijn. Als je geluk hebt zijn ze nog open ook. Desgewenst kan in Érezée een bezoek worden gebracht aan het museum van de chocoladefabriek van Philippe Defroidmont.
– Kamp 1 op een weitje bij Érezée –
Dag 2: Van Érezée naar Hotton (15 km)
De etappe van vandaag start met een korte wandeling naar het dorpje Érezée, waar je mogelijk de vorige avond al bent geweest. Je wandelt het dorp door en houdt de kerk aan je linkerhand. Nog voor je de bebouwde kom hebt verlaten sla je rechtsaf over een dalende asfaltweg, je kruist een drukkere autoweg en steekt daar over om vervolgens weer op een onverhard pad terecht te komen. Door een bebost beekdalletje daal je af, het dal van het riviertje de Aisne in. Daar gaat het sentier naar rechts over een glooiend bospad. Bij een niet al te duidelijk aangegeven signalering ga je – na ongeveer een kilometer door het bos langs de Aisne te hebben gelopen – scherp naar links. Na het oversteken van de Aisne bereik je al snel een oude watermolen, waar men bezig is met restauraties. De nabije autoweg wordt recht overgestoken en je begint aan een klimmend parcours. Er liggen hier drie asfaltwegen boven elkaar en elke weg wordt overgestoken. Bij de bovenste weg tref je een indrukwekkend monument en grafkruizen aan voor Belgische verzetstrijders die hier tijdens het Ardennenoffensief in 1944 door de Duitsers zijn geëxecuteerd.
– Oorlogsmonument voor Belgische verzetsstrijders –
Nabij dit oorlogsmonument gaat het opnieuw omhoog door een bosgebied ‘Les Roches’ genaamd. Bij een kapelletje bereik je een asfaltweggetje dat je door het van een school voorziene gehucht Fisenne leidt. Dan volgt een mooie route door bos en later velden naar het dorpje Soy, dat over diverse kapellen beschikt. De meest opvallende is die gewijd aan St.Roch. Een aardige plek voor een rustpauze!
– Het mooie kapelletje van St. Roch in het dorpje Soy –
Voor een horecastop moet je nog wat verder gaan. Je volgt de GR57 door de fraaie bossen en je komt vanzelf bij een camping uit bij het gehucht Melines. Bij de camping aangekomen kruis je het beekje en je loopt langs het café van de camping, waar men onder meer heerlijke Belgische biertjes schenkt.
Let op! Vanaf deze plek lijkt het Sentier de l’Ourthe een ander parcours te volgen dan in de topogids staat aangegeven. Achteraf terugkijkend kan daar een reden voor zijn. Het ‘oorspronkelijke’ pad loopt vrijwel voortdurend in de nabijheid van de autoweg naar Hotton, hetgeen tot ongewenste lawaai-overlast kan leiden. De ‘variant’ die wij volgden en die onmiddellijk bij de camping start biedt een aanzienlijk rustiger parcours. Overal de bekende roodwitte strepen en kennelijk zijn die van de GR57 en niet van een ander langeafstandwandelpad.
Nadat je het campingterrein hebt verlaten sla je over een stijgende asfaltweg linksaf in de richting van het dorp Werpin. Boven op de hoogvlakte aangekomen houd je bij een wegkruis op een driesprong rechtsaan. Al snel verruil je het asfalt, rechtsafgaand, voor welkome onverharde ondergrond en over een aantrekkelijk parcours van veelal open velden met mooie uitzichten op het omliggende landschap – op de stafkaart heet het hier Champs de Héblon – kom je vanzelf terecht in het dal van de Ourthe. Vlak voordat je de rivier bereikt word je rechtsaf gestuurd over een mooi bospad. Het nabije Château de Héblon – een hotel – krijg je niet echt in het vizier, maar dat hindert niet!
– De imposante klimwanden van de Rochers de Hotton –
Iets verderop komt van rechts het beekje de Lisbelle de Ourthe versterken. En vanaf die plek is het nog maar kort wandelen naar de imposante, loodrechte, rotswanden bij Hotton (Rochers de Hotton) langs de oever van de Ourthe. Het gaat hier, naar men zegt, om een van de mooist gelegen klimgebieden van België.
Bij een kanon uit de Tweede Wereldoorlog bereik je de autoweg naar Hotton, vooral bekend om zijn druipsteengrotten. Het dorp zelf is, zo op het eerste gezicht, niet echt bijzonder, maar je vindt er uiteraard voldoende winkels en horeca! Om op de camping Eau Zone terecht te komen wandel je bij de brug over de Ourthe in Hotton gewoon rechtdoor langs de autoweg naar Melreux en Durbuy.
– De Ourthe bij Hotton –
Aan de overkant van de Ourthe de toch wel opvallende kerk van Hotton, waarvan de toren na de restauratie, als gevolg van oorlogsgeweld, van oost naar west is verplaatst! Het is maar dat je het weet! Na zo’n 700 meter wordt de aan de Ourthe gelegen camping aangegeven. Avondvermaak in het campingcafé, de café’s in Hotton of gewoon bij de tenten!
Dag 3: Van Hotton naar Hodister (17km)
Vanaf de camping wandel je terug naar de brug over de Ourthe in Hotton. Hier pak je het Sentier de l’Ourthe weer op, dat over de brug de Ourthe oversteekt. Over de brug ga je naar links om na zo’n 150 meter de eerste zijstraat naar rechts te nemen. Je kronkelt wat door woonstraatjes en al snel start je een korte klim over een onverhard pad naar de autoweg van Hotton naar de ingang van de in 1958 ontdekte Grotten van Hotton. Maar eerst passeer je een indrukwekkend oorlogskerkhof waar meer dan 600 Britse militairen liggen begraven; de meesten gesneuveld tijdens het Ardennenoffensief!
– Het oorlogskerkhof in de omgeving van Hotton –
Iets verderop maakt de GR57 een ommetje langs de ingang van de grotten, maar je kunt net zo goed rechtdoor gaan over de asfaltweg, want daarop kom je anders toch weer uit, bij de officiële toegangsweg naar de grotten. Een bezoek aan de grotten – die bijzonder fraai moeten zijn – kun je maar beter een andere keer plannen, want je hebt vandaag nog heel wat kilometers voor de boeg! Jammer genoeg gaan de eerste kilometers van deze wandeldag over asfalt, maar het omringende landschap mag er ter compensatie zeker zijn.
– Het sentier in de regen tussen Waharday en Chéoux –
Op een driesprong van autowegen aangekomen is het ‘asfaltleed’ geleden en wandel je onverhard rechtdoor de heuvel op naar het enorme Bois de Hampteau. Er volgt een prachtig parcours door het woud en als je de GR-aanduidingen goed volgt, kom je op enig moment weer in een mooie afdaling terecht over een steeds smaller wordend bospad. Na het kruisen van een beekje gaat het weer even omhoog en je bereikt een asfaltweggetje, behorend bij het hooggelegen gehucht Waharday. Veel te beleven is hier niet – geen winkels of horeca in ieder geval –, maar mooie uitzichten op de golvende hoogvlakten van het stroomgebied van de Ourthe zijn er volop. Even buiten Waharday kun je – nabij het Croix ND des Champs – zelfs overdekt van het panorama genieten bij een belvedère met open panoramahut. Beneden zie je in de verte het plaatsje Chéoux liggen, waar de GR naartoe leidt. Dit gaat echter niet rechtstreeks over asfalt, maar via een enorme lus over onverharde paden door de uitgestrekte bossen. Onderweg is het even lastig om een haakse bospadafslag naar links te vinden. De GR-markering ontbreekt en als je rechtdoor loopt kom je in Chovaimont uit, waar je niet moet zijn.
Door een aantrekkelijk beekdal – ruisseau de Sonedal – daal je af naar de omgeving van Chéoux, dat meer dan Waharday een aardig dorpje is mét heuse parochiekerk. Maar jammer genoeg ontbreekt ook hier een horecavoorziening.
– Het dorpje Chéoux ligt temidden van uitgestrekte bossen –
Je wandelt om de kerk heen over een langzaam stijgend asfaltweggetje. Na een scherpe bocht naar links loop je nog wat door om verderop naar rechts toe een asfaltweggetje in te slaan dat flink stijgt naar opnieuw een belvedère met uitzicht op de mooie omgeving van Chéoux. Al snel kom je weer op een onverhard pad door de bossen terecht. Later wordt dit pad vrij smal. Zonder verder veel te stijgen of te dalen bereik je de eerste huizen van het hooggelegen dorpje Hodister, alweer zo’n dorpje waar de mensen – zonder winkels en horeca – louter kunnen genieten van de landelijke rust in deze omgeving.
Op de asfaltweg aangekomen volg je de GR57 naar rechts tot aan de dorpskerk. Het vinden van een geschikte kampplek was voor ons dit keer niet erg eenvoudig.
– Kamp 3 in het rustieke dorpje Hodister –
Uiteindelijk vonden we – na een gesprekje met een passerende boer en wat dorpelingen – een open weitje in het dorp; niet erg privé dus. Bij de kerk naar links en bij het eerstvolgende kruispunt van het officiële pad af over een asfaltweggetje naar rechts. Iets verderop aan je linkerhand is dan het weitje. Je kunt wat bijkijks verwachten van de buren of van een enkele passerende automobilist, maar gelukkig is het in deze afgelegen omgeving niet erg druk. En mogelijk lukt het je om van vakantiegangers in een nabije vakantiewoning wat bier en dergelijke te kopen.
Dag 4: Van Hodister naar La Roche-en-Ardenne (12 km)
De laatste dag van deze voettocht wordt een hele fraaie! Een ‘grande finale’ zo gezegd!
Je pikt het sentier weer op bij het kruispunt in de buurt van de kerk en gaat naar rechts richting het dorpje Warisy. Op de hoek tref je opvallende en fraaie kunst aan van de kunstenaar Jean Marie Collet, die hier ook woont. De eerste 1500 meter volg je het asfaltweggetje. Bij een wegkruis gaat de GR57 naar links een open veldweg op die langzaam afdaalt naar het dorpje Warisy. Je hebt hier mooie vergezichten richting het dal van de Ourthe en later op de kerktoren van Warisy, die tussen het groen omhoog steekt.
– De kerktoren van Warisy in de ochtendnevel –
Bij de kerk aangekomen volg je het sentier naar rechts en iets later naar links en je begint opnieuw een klimmetje over een veldweg. Het is bij mooi weer bijzonder aangenaam wandelen in deze prachtige omgeving!
Na een tijdje wandel je weer een bos in en je komt terecht op een smal bospad dat afdaalt door het beekdal van de Fond de Gênes. Beneden op een asfaltweg aangekomen ga je naar rechts en kun je wat gaan drinken bij de camping Du Pouhou. Hier start het avontuurlijkste deel van de etappe van vandaag, door de Fond du Pouhou.
Bij de campingingang volg je, naar links, een flink stijgend bos- en rotspad, dat bij een huis uitkomt. Vlak vóór dit huis volg je het sentier naar links over een smal paadje naar de rand van de helling. Daar begint een klein ‘geitenpaadje’, dat enige tijd hoog in het beekdal door het hellingbos slingert. Het is uitkijken hier, want de helling aan je linkerhand is soms vrij steil. Op een gegeven moment buigt het pad naar links en je krijgt een flinke afdaling voor je voeten naar het kabbelende beekje de Pouhou. Het gebied hier komt soms wat oerwoudachtig over en er valt veel te genieten van het natuurschoon. Voorwaar een ‘grande finale’ van deze voettocht!
– Het ‘oerwoud’ van de Fond du Pouhou –
Afhankelijk van het seizoen kan de begroeiing verderop langs de beek ‘manshoog’ zijn, hetgeen het oerwoudeffect versterkt. Bij een houten bruggetje steek je de Pouhou over en sta je opnieuw voor een klim, nu door het dal van een zijbeek van de Pouhou. Dit gedeelte van de wandeling kan best vermoeiend zijn en de aankomst op de hoogvlakte wordt dan ook als een ‘overwinning’ ervaren. Ook hier weer fraaie vergezichten richting het dal van de Ourthe. Het Croix de Jérusalem laten we ongezien ‘links’ liggen en het Croix de Beausaint is ons niet opgevallen. Je passeert de rand van de bebouwde kom van het dorpje Beausaint en gaat daar heuvelafwaarts naar links. Bij een bosrand aangekomen volg je de GR57 naar rechts.
– Het dal van de Ourthe bij Corumont –
Vanaf hier is het min of meer rechttoe rechtaan, eerst langs open terrein, later door bossen naar de rand van het dal van de Ourthe. Het mooiste uitzicht heb je op een afsprongplaats voor parapenters op een plek genaamd Corumont. Het einddoel van vandaag en van deze voettocht is nu nabij. Door het bos wandelend begin je de afdeling naar het fraai in het dal van de Ourthe gelegen stadje La Roche-en-Ardenne. Onderweg kun je van de aanblik van ‘La Roche’ genieten vanaf het hooggelegen sentier. Opvallend is uiteraard de ruïne van de 9e eeuwse (!) burcht. La Roche heeft veel te lijden gehad van het Ardennenoffensief in de Tweede Wereldoorlog (zie bijbehorende tank in het centrum), maar ziet er nu buitengewoon mooi en gezellig uit. Er is hier volop gelegenheid om samen met je tochtgenoten de goede afloop van deze vierdaagse voettocht over het fraaie Sentier de l’Ourthe te vieren.
– La Roche-en-Ardenne ligt prachtig in het dal van de Ourthe –
(Copyright JWE van de Poel)
– – –