In 1997 liepen wij – in een vader/jonge dochter (11)-combinatie – in drie dagen met rugzak en tent de 42 kilometer tussen Holten en Ommen over de prachtige heuvelrug die twee namen kent: de ‘Overijsselse Heuvelrug’ en de veel meer gebruikte naam ‘Sallandse Heuvelrug’. We volgden toen vooral de route van het vermaarde Pieterpad. De verwarring over de naamgeving nam toe, toen we besloten in 2024 ons jaarlijkse wandelweekend in deze streek te organiseren en de daartoe benodigde wandelkaarten aan te schaffen. De ANWB-wandelregiokaart ‘Sallandse Heuvelrug’ – met de toch wat merkwaardige schaal 1:33.333 – omvat, zoals verwacht, het gehele gebied tussen Holten en Ommen. De Falk/Staatsbosbeheer-wandelkaart ‘Nationaal Park Sallandse Heuvelrug’ – in de voor wandelaars vertrouwde prettiger schaal 1:25.000 – toont echter alleen het gebied tussen Holten en Hellendoorn. Het noordelijk deel van de heuvelrug, tussen Lemele en Ommen, staat tot onze verrassing niet op deze kaart … kennelijk omdat dit deel van de heuvelrug niet behoort tot het ‘Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug’. Een beetje ongemakkelijk dus, als je de gehele route van Holten naar Ommen wil lopen. Maar goed, met beide wandelkaarten in bezit en met wat er verder nog op het internet is te vinden aan voorstellen voor prachtige wandelroutes in dit gebied, is het niet moeilijk een aantrekkelijk wandelprogramma voor een paar dagen te ontwerpen, waarbij de wandelpaden vrijwel overal onverhard zijn. Alleen in de bebouwde kom van Ommen dien je, op de derde dag, een korte tijd over plaveisel te wandelen.
Panorama op de Lemelerberg
Als verblijfplaats voor drie dagen kozen we voor het ons vertrouwde natuurkampeerterrein ‘De Olde Lucashoeve’ bij het dorpje Lemele, aan de voet van de Lemelerberg. Het kampeerterrein bestaat uit verschillende mooie, door struikgewas en geboomte omringde, veldjes. Er zijn op één van die veldjes twee ‘tiny-houses’ en een klein hutje op palen, door de camping-eigenares ook wel ‘het hondenhok’ genoemd. Het hutje was voorzien van twee comfortabele matrassen en een deur. De ventilatie liet wat te wensen over – daar wordt volgens de eigenares nog aan gewerkt –, maar desondanks huurden we dit ‘hok’ – door ons ‘villa’ genoemd – er maar bij. Verder plaatsten we op dit veldje een koepeltentje en een van een plezierige luifel voorziene caravan. Een voor ons ongebruikelijke, maar comfortabele samenstelling van kampeermiddelen, zeker als regen dreigt. Op het veldje was ook een welkome houten picknicktafel aanwezig. Voor één euro kan er zeven minuten worden gedoucht. Het beheerdersechtpaar is allervriendelijkst en zeer behulpzaam.
Kamp Olde Lucashoeve in Lemele
In het op 500 meter afstand gelegen dorp Lemele is helaas geen winkel meer. Wél is er nog café-restaurant ‘De Driesprong’ waar je desgewenst kunt lunchen of ‘dineren’. Dineren tussen aanhalingstekens, want de menukaart heeft een bescheiden omvang, maar de ‘bekende gerechten’, zoals kip- of varkenssaté met toebehoren, smaakten ons prima. We begrepen dat ‘De Driesprong’ sinds dit jaar wordt bestierd door nieuwe enthousiaste uitbaters. Vriendelijke mensen daar!
Dag 1: Archemerberg en Lemelerberg (12 km)
Het wordt ons de eerste wandeldag wel heel gemakkelijk gemaakt, want ons kampeerterrein ligt vrijwel aan de route van de ‘Trage Tocht Lemele’. Trage Tochten zijn wandeltochten tussen de 5 en 22 kilometer die hoofdzakelijk over onverharde paden gaan. Er wordt ‘zandpadgarantie’ gegeven, die in het geval van de dertien kilometer lange Trage Tocht Lemele 95% is. De Trage Tochten zijn op het internet te vinden onder de ‘Wandelzoekpagina’. Je kunt de route, met zeer bruikbare uitsnede in kleur van een 1:25.000 stafkaart waarop de route is ingekleurd, gewoon thuis uitprinten. Heel handig dus!
Skelet langs het pad naar de Archemerberg
Na het verlaten van het kampeerterrein wandelen we een klein stukje langs de asfaltweg naar de Lemelerberg om vervolgens, direct na het kampeerterrein, de eerste veldweg naar rechts te nemen. Deze veldweg slingert met enige haakse bochten door de akkers van de Lemeler Es, waar het maïs in september menshoog staat. Na vier bochten naar links en naar rechts kom je uit op de route van de Trage Tocht Lemele, die je vanaf hier naar links toe gaat volgen. Bij de bosrand, waarboven je al iets van de paars gekleurde heide op de heuvelrug kunt waarnemen, sla je rechtsaf en je volgt het bospad naar de grote, maar op het oog toch aantrekkelijke camping ‘De Lemeler Esch’, waar je een horecapauze zou kunnen houden. Vervolgens gaat het over een bospad noordwaarts, parallel aan, maar gelukkig op enige afstand van de verkeersweg tussen Ommen en Lemele. Na zo’n 600 meter sla je in het bos linksaf en je kunt al snel beginnen aan de klim naar de Archemerberg, genoemd naar het nabij gelegen buurtschap Archem. Door uitgestrekte, in het najaar in bloei staande heidevelden, met daarin de karakteristieke jeneverbesstruiken, wandel je naar de 78 meter hoge top van de Archemerberg, die je bereikt na eerst een opvallende, vroeger militaire, zendmast te hebben gepasseerd. Per klimmende meter worden de uitzichten naar beide zijden van de heuvelrug – naar Salland én naar Twente – steeds imposanter en fraaier. Op de Archemerberg vind je een oriëntatietafel, alsmede een markeringssteen van de Rijks Driehoeksmeting, een netwerk van markeringen door geheel Nederland met behulp waarvan ons land exact in kaart kon worden gebracht.
Archemerberg met markeringssteen
Vanaf de Archemerberg wandel je door golvende, panoramarijke, heidevelden naar de verderop gelegen Lemelerberg. In de diepte aan de Sallandzijde van de heuvelrug is een schaapskudde druk bezig met het onderhoud van dit prachtige gebied. Via het door het ijs uit de ijstijd uitgesleten ‘Groot- en Klein Ravijn’, compleet met ‘dikke steen’, slingeren we door een aantrekkelijk afwisselend landschap van bos en heidevelden, opnieuw voorzien van jeneverbesstruiken.
Het ‘Groot- en Klein Ravijn’
Je passeert een zuil met daarop een zittende leeuw en het jaartal 1813. Met dit monument wordt de herkregen onafhankelijkheid van Nederland in 1813 – na de Franse tijd – herdacht. De leeuw staat in ’Park 1813’, het oudste natuurpark van Nederland. Helaas is de nabije uitspanning op de Lemelerberg, waar wij een biertje dachten te gaan drinken, vanaf 1 september alleen op zaterdagen en zondagen geopend en dus niet op vrijdag!
De Trage Tocht Lemele voert ook over de zuidflank van de Lemelerberg. Helaas is de ‘ingang’ van dit gebied niet direct aan de overkant van de autoweg over de Lemelerberg. Hekken versperren de toegang. Je dient eerst een paar honderd meter de autoweg naar Lemele te volgen, om vervolgens rechtsaf het bos in te gaan. Je loopt een tijdje rechtuit door de bosrand en begint pas na twee haakse bochten de klim naar de ‘top’ van dit gebied. Je treft hier opnieuw een mooi groot heideveld aan met hier en daar ook een zandverstuiving.
Prachtig heideveld op de zuidflank van de Lemelerberg
We besluiten de voorgestelde rondwandeling aldaar te halveren door bij een observatiepunt op 48 meter hoogte – ook hier kan van uitzichten op het omliggende landschap worden genoten – haaks naar links te wandelen over de heide. We passeren een mooi vakantiehuis dat hier eenzaam tussen het geboomte verborgen lijkt te zijn. Dan draaien we naar links en lopen we langs de rand van de heide terug naar de bebouwde kom van het dorpje Lemele. Wanneer je de eerste asfaltweg naar links neemt, kom je recht voor kampeerterrein De Olde Lucashoeve uit. Al met al een prachtige wandeling als start van ons wandelweekend.
Dag 2: Haarlerberg en Sprengenberg (15 km)
De Vereniging Natuurmonumenten heeft een prachtige wandelroute in de aanbieding om de heuvelrug ten zuiden van het in 1964 ‘gesloten’ Overijssels Kanaal te gaan verkennen. Het gaat om de ruim 16 kilometer lange ‘Woeste Route Salland’, die eenvoudig van de internetsite van Natuurmonumenten kan worden gedownload en geprint. Je krijgt dan niet alleen een eenvoudige routekaart, maar ook een beschrijving van wat men onderweg allemaal tegenkomt. Startpunt is het ruime parkeerterrein nabij de uitspanning ‘Herberg Erve de Pas’ bij het dorp Haarle. Je kunt hier niet alleen lekker eten en drinken, maar ook de informatieschuur van Natuurmonumenten bezoeken. De wandeling voert over de Haarlerberg en het zeer afwisselende Landgoed De Sprengenberg.
De verrassende ‘bungelbank’ bij de schaapskooi van Haarle
Over de ‘groene route’ loop je over de Oude Deventerweg langs de ‘Haarler Enk’, een mooi landbouwgebied. Na een kilometer ga je rechtsaf het bos in, op weg naar de schaapskooi. Je treft daar, naast schapen, onder meer een ‘bungelbank’ aan, waar je desgewenst even je benen kunt laten bungelen. Dan gaat het over een zigzag-bospad langzaam verder omhoog naar de 60 meter hoge Haarlerberg. Het uitzicht over de glooiende heide is prachtig, zeker als de heide in bloei staat. Anders dan gisteren biedt de Woeste Route Salland echter nergens uitzicht op de lage landen aan weerszijden van de heuvelrug, maar dat mag de wandelpret zeker niet drukken.
Fraai heidelandschap op de Haarlerberg
De groene route brengt je weer terug naar de bosrand, waar je, naar links toe, een aantal honderden meters langs gaat lopen, intussen genietend van het uitzicht op de heide. Dan gaat het rechtsaf de hoek om, de ‘Bergweg Haarle’ op, waardoor je feitelijk weer dicht bij het parkeerterrein komt. Maar bij het wandelknooppunt F75 (fietsknooppunt 57) maakt de Woeste Route een scherpe haakse bocht naar links en je loopt als het ware weer terug richting de heide. Wanneer je hier het eerste bospad naar rechts neemt en vervolgens het tweede bospad naar links kom je terecht in het ‘Bergbos’, en wel op de ‘Rododendronlaan’. De rododendrons die hier in zeer ruime mate aanwezig zijn, maar in september helaas niet bloeien (!), zijn restanten van een kwekerij die hier vroeger was. Al met al toch een indrukwekkend bospad, deze groene Rododendronlaan. De laan voert naar de heide van ‘De Sprengenberg’. Opnieuw volgt een traject over en langs de heide met opnieuw mooie uitzichten. Op de heide sla je tweemaal rechtsaf en neem je vervolgens het eerste pad naar links. Je wandelt dan op een prachtig pad langs de bosrand, geflankeerd door alweer een imposante rododendronhaag.
Wanneer de rododendrons op De Sprengenberg wél in bloei staan
Dan gaat het scherp naar links en je wandelt, nog steeds langs de rand van de immense heide, een stukje rechtuit in de richting van de op de wandelkaart van Staatsbosbeheer aangegeven ‘Vliegveld Hei’. Het waarom van deze aanduiding wordt ter plekke echter niet onmiddellijk duidelijk wegens afwezigheid van een of ander vliegveld, hoe klein ook. Uiteindelijk kom je uit op de ‘Van Heekweg’, een fietspad door dit prachtige natuurgebied. Daar gaat de Woeste Route Salland even naar rechts langs het fietspad om vervolgens direct weer naar links het bos te betreden. Naar verluidt mag de natuur in dit bosgedeelte haar gang gaan en kun je op je pad grazers tegenkomen. Die Schotse hooglanders zou je echter pas tegen kunnen komen wanneer je op het ‘eind’ van het pad – bij wandelknooppunt M13 – door klaphek een ander deel van het bos betreedt. Wij kwamen op onze wandeling overigens geen Schotse hooglanders of andere grazers tegen! Wanneer je de route richting wandelknooppunt M11 volgt kom je op een gegeven moment langs de Fazantenweide, een grote open plek in het bos, alwaar je ook een mooi ven aantreft.
Mooi bosven op de Fazantenweide op Landgoed De Sprengenberg
Bij het ven maakt de Woeste Route een bocht naar links en gaat vervolgens recht op de grens van het Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug af (wandelknooppunt M09). Daar wandel je over een graspad een weidegebied in. Dit pad komt uit op de hier geasfalteerde ‘Oude Deventerweg’ nabij camping ‘De Heidebloem’.
Wandelen over een mooi graspad naar de Oude Deventerweg
Het asfaltleed in dit mooie open agrarische gebied is al spoedig geleden omdat de Woeste Route bij wandelknooppunt M10 (fietsknooppunt 59) rechtdoor gaat over een zandpad langs de bosrand, richting wandelknooppunt M11. We verkorten hier de route een beetje door geen bezoek te brengen aan Boerderij Suydbroek. Na een tijdje passeer je aan de linkerkant in het weidegebied een leuke rustplaats met de bijzondere naam ‘Voorbijgangerserf’. Er is een informatiepaneel en de plek wordt gezien als eerbetoon aan de Sallandse keuterboeren die in deze contreien een zwaar bestaan leidden.
Het ‘Voorbijgangerserf’ met informatiepaneel en zitbankjes voor een rustpauze
Bij het Voorbijgangerserf gaat de Woeste Route rechtsaf het rijk van varens voorziene Van den Landenbos in. Een prachtig bospad weer. De hier ‘gele route’ gaat bij het derde zijpad aan de linkerkant linksaf en na nog een klein stukje door het bos sta je aan de voet van een toch wel steile heideheuvel, waar bovenop de zeer indrukwekkende ‘Palthetoren’ is te zien, onderdeel van een grote, in 1903 gebouwde, villa van de toenmalige eigenaar Van Wulfften Palthe, die ook een gepassioneerd sterrenkijker was. Daarvoor gebruikte hij de toren!
De ‘Palthetoren’ is een iconisch bouwwerk op Landgoed De Sprengenberg
De Woeste Route Salland gaat hier naar links, richting het startpunt. Gelukkig worden fietsers en wandelaars hier goed gescheiden op aparte paden. Dat is elders wel eens anders! Er zouden langs het vervolg van de route nog grafheuvels te zien moeten zijn, maar die hielden zich voor ons verborgen. Een laatste knik naar rechts over het laatste heideveld op deze route – bij fietsknooppunt 05 – brengt je op het pad van de Palthetoren naar Herberg De Erve Pas en het parkeerterrein. Natuurlijk kun je deze landschappelijk zeer afwisselende wandeling prima afsluiten in voornoemde herberg.
Dag 3: Groene Wissel 605; Ommen 3 (9km)
De laatste dag van ons driedaags wandelweekend maken we, na het opbreken van ons kamp, nog een wandeling ten zuiden van Ommen, zeg maar het gebied tussen de Overijsselse Vecht en de Regge, een zijrivier van de Vecht. Het gaat om de negen kilometer lange ‘Groene Wissel-wandeling Ommen 3’, te vinden op en te downloaden van de eerder genoemde Wandelzoekpagina. De wandeltocht is ingekleurd op een mooie uitsnede van de stafkaart schaal 1:25.000. Voor wie het (nog) niet weet: Groene Wissels zijn rondwandelingen van 10 tot ruim 20 kilometer die beginnen en eindigen bij hetzelfde treinstation of dezelfde bushalte. Handig dus als je per openbaar vervoer reist.
Met onze auto’s hoeven we niet per se bij het NS-station Ommen te starten met de wandeling. Dat doen we bij de uitspanning De Nieuwe Brug aan de oever van de Regge, zuidelijk van Ommen.
Wandelen op een graspad langs het riviertje de Regge
Vanaf de parkeerplaats wandelen we de brug over de Regge over en slaan bij het eerste fiets/wandelpad rechtsaf. De autoweg N347 van Ommen naar Lemele passeren we door een tunneltje. Daarna worden fietsers en wandelaars gelukkig weer gescheiden en komen we terecht op een bospad dat uiteindelijk naar een mooi graspad langs de oever van de Regge voert. Links van je heet het ‘Steile Oever’ en dat klopt ook wel een beetje. Op de Regge kun je kanovaarders en ‘suppers’ tegenkomen. De route begint dus al meteen heel fraai. Dat blijft zo wanneer je de steile oever gaat beklimmen en je terecht komt in een moerassig bos, waar kennelijk ooit de Regge stroomde.
Moerasbos bij de Steile Oever
Na het oversteken van de autoweg van Ommen naar Den Ham kronkelt de Groene Wissel-route een tijdje door de bossen van de Besthmenerberg. De aldaar gelegen heide valt buiten de route, maar we besluiten voor de afwisseling toch een ommetje over dit mooie heideveld te maken. Weer terug op de route kom je terecht in het buurtschap Besthmen, waar het, zo te zien, goed wonen is. Dat geldt trouwens ook voor het vervolg van de route richting de bebouwde kom van Ommen. Je wandelt regelmatig langs ongetwijfeld dure optrekjes van de meer welgestelden onder ons. Achtereenvolgens wandel je over de – verharde – ‘Bergweg’ en ‘De Kamp’ langs de rand van de bebouwde kom – met naar rechts toe voortdurend mooie uitzichten op de aldaar gelegen hooilanden – naar het NS-station van Ommen. De uitspanning ‘’t Laarbos’ aldaar biedt mogelijkheden voor een prettige pauze.
De wolfskuil bij Ommen
Je vervolgt de Groene Wissel-route door opnieuw de spoorweg over te steken en dan rechtsaf de Wolfskuilstraat in te slaan. Dan wordt het even opletten! Loop gewoon zoveel mogelijk rechtdoor tot je weer bij de spoorweg komt. Laat je niet verleiden om de zijstraat ‘Wolfskuil’ in te slaan. Na de bocht naar links in de Wolfskuilstraat – je komt weer op een ‘onverhard’ pad terecht – dien je na ongeveer honderd meter een klein, wellicht wat onopvallend (vandaar dat opletten!) slingerend bospad te gaan volgen dat schuin naar links het bos in verdwijnt. Op de eerste driesprong van bospaden houd je rechtsaan. Je blijft het aantrekkelijke bospad volgen tot je uiteindelijk, achter een heuveltje in het bos, de ‘wolfskuil’ bereikt: een imposante zandkuil, aan de rand waarvan in de diepte een houten huis zichtbaar is. Je daalt via een grote bocht af naar het huis – kennelijk een groepsaccommodatie – dat de naam ‘De Blokhut’ blijkt te dragen. Nadat je het huis aan de linkerhand bent gepasseerd, vervolg je de Groene Wissel-route rechtdoor. Op een driesprong van bospaden houd je wederom rechtsaan. Het vinden van het juiste pad wordt hier wat lastig, want zo nu en dan wandel je opeens over of vlakbij in het bos gelegen kampeerterreinen van ‘De Wolfskuil’, waar grote permanente tenten staan opgesteld. (‘De Wolfskuil’ is een organisatie die alhier verschillende groepsaccommodaties beheert, in tenten én in gebouwen.)
Fraai uitzicht op natuurgebied ‘De Mars’ langs de oever van de Regge
Als het goed is kom je uiteindelijk uit op een veldweg langs de bosrand, waar je uitzicht krijgt op natuurgebied ‘De Mars’. Het gaat hier om ‘uiterwaarden’ van het riviertje de Regge. Nadat je de ‘Repelaershoeve’ – ook een groepsaccommodatie van ‘De Wolfskuil’ – bent gepasseerd, volg je naar rechts toe het mooie pad ‘Giethemer Hooiweg’ tot aan het kruisende fietspad.
Het Giethemer Kerkbruggetje over het riviertje de Regge
Vervolgens wandel je over het fietspad (‘Giethemer Kerkpad’) dat leidt naar het uit 1905 daterende, fotogenieke ‘Giethemer Kerkbruggetje’ over de Regge (Giethmen/Giethem is een buurtschap wat verderop). Op een informatiepaneel wordt uitleg gegeven over het ‘project Reggeherstel’, dat wordt uitgevoerd om overstromingen van de Regge binnen de perken te houden.
Een fantastisch wandelpad langs de Regge
Nadat je de ophaalbrug bent overgewandeld is de rest van de Groene Wissel-Route Ommen 3 vrij eenvoudig: over een zeer aantrekkelijke veldweg langs de Regge met mooie panorama’s bereik je uiteindelijk de uitspanning ‘De Nieuwe Brug’, waar je deze wandeling en voor zover van toepassing het volledige wandelweekend desgewenst op gepaste wijze zou kunnen afsluiten. Deze afsluitende wandeling was, wat ons betreft, in ieder geval landschappelijk zeer afwisselend én aantrekkelijk.
– – –
(Copyright: JWE van de Poel)