‘Ich weiss nicht, was soll es bedeuten, dass ich so traurig bin; ein Märchen aus uralten Zeiten, das kommt mir nicht aus dem Sinn’. Zo begint het beroemde ‘Loreley-gedicht’ van Heinrich Heine. Loreley is volgens de sage de naam van een schone jonkvrouw die, gezeten bovenop een rots in een scherpe bocht van de snel stromende Duitse Rijn, passerende schippers met haar schone gezang lokte, waarna hun schepen op de rots te pletter sloegen.
Van een treurig gevoel zul je geen last hebben als je een paar dagen met rugzak en tent gaat lopen over de Rheinhöhenweg. Sterker nog: de imponerende aanblik van de Loreley-rots vanaf de hoge heuvels aan de overzijde van de bochtige rivier verschaft de passerende wandelaar juist een goed gemoed. Voor het fraaie uitzicht op de Loreley moet je echter wel de Rheinhöhenweg en zijn officiële varianten tijdelijk verlaten, want deze paden gaan, merkwaardig genoeg, geheel aan de schone jonkvrouwrots voorbij.
– De beroemde Loreley rots –
Van de Rheinhöhenweg bestaan – net als van de Autobahnen in de buurt van de Rijn – twee versies: een ‘linksrheinische’ en een ‘rechtsrheinische’, de laatste ook wel de Rheinsteig genoemd. Een dergelijk ‘tweelingwandelpad’ langs een rivier is niet uniek. Ook langs de Moezel vind je een een linkeroever- én een rechteroeverpad.
Wie denkt dat een höhenweg langs een rivier grotendeels loopt over de heuvels die de betreffende rivier flankeren, waardoor regelmatig van fraaie panorama’s op het rivierdal kan worden genoten, komt bij de Rheinhöhenweg enigszins bedrogen uit. Grote stukken van beide höhenwegen voeren door het achterland van de Rijn, waarbij de rechtsrheinische Rheinsteig nog het meest in de buurt van de Rijn blijft (zie over de Rheinsteig het tijdschrift Op Pad, 2011, nr.7). Je zult dus een keuze moeten maken.
Mensen die het kunnen weten, beweren dat zich zo ongeveer tussen Koblenz en Bingen het landschappelijk fraaiste gedeelte van het Rijndal bevindt. Daarom kiezen wij voor een meerdaagse voettocht in dít gebied en wel over de linksrheinische Rheinhöhenweg tussen deze twee steden. Niet alleen bestaat tot nu toe uitsluitend van dit pad een officiële ‘wanderführer’, maar ook bevinden de meeste leuke Rijnstadjes zich op de linkeroever. Bruggen over de Rijn zijn in dit gebied afwezig en de aanwezige veerdiensten te beperkt in aantal om een interessante twee-oevertocht te maken.
– Bacharach aan de Rijn –
De linksrheinische Rheinhöhenweg heeft een lengte van 220 kilometer en voert je van Bonn naar Alsheim in Rheinhessen. Het gedeelte tussen Koblenz en Bingen is 77 kilometer lang, op zich een goede afstand voor een vierdaagse voettocht. Volg je de officiële R-route, dan zul je het eigenlijke Rijndal maar weinig zien. Ook bezoek je niet alle in het dal liggende, vaak schilderachtige en gezellige stadjes. En wellicht het ‘ergst’ van al: de Loreley blijft voor je verborgen. Wil je dit alles wél zien, dan zul je gebruik moeten maken van de verschillende officiële ‘Rheinverbindungswegen’ (RV’s) die toegang geven tot het Rijndal. Maar de Loreley wordt, opmerkelijk genoeg, ook niet door een Rheinverbindungsweg aangedaan. Kortom, wil je de beroemde rots zien, dan zul je ook nog een eigen ‘Loreley-variant’ moeten ontwerpen.
Deze vierdaagse voettocht over de linksrheinische Rheinhöhenweg maakt hier en daar dus gebruik van officiële varianten, om zo enige fraaie stadjes in het Rijndal te kunnen bezoeken. Ook is een eigen ‘Loreley-variant’ ingelast. Startplaats is het stadje Bacharach aan de Rijn, waar je in de buurt van het treinstation eventueel je auto vrij kunt parkeren. Einddoel is de 72 kilometer verderop gelegen stad Koblenz, gelegen aan de samenvloeiing van Rijn en Moezel. Je loopt van zuid naar noord en kunt zo, wandelend met de zon in de rug, genieten van een betere belichting van het landschap. Na aankomst in Koblenz kun je eventueel de trein door het Rijndal terug nemen naar Bacharach. Onderweg zijn er tal van stationnetjes, zodat je je voettocht desgewenst gemakkelijk kunt aanpassen.
– Wandelen over de Rheinhöhenweg –
De route van de Rheinhöhenweg is onderweg prima aangegeven door middel van een witte R op een zwarte ondergrond. De Rheinverbindungswegen worden aangeduid door een witte RV op een zwarte ondergrond. De door ons samengestelde route biedt zeer veel variatie. Het dal van de druk bevaren Rijn met zijn fraaie stadjes wordt regelmatig afgewisseld door beboste hoogvlaktes met hier en daar een rustig dorp. Het is een tocht met vele prachtige uitzichten, niet alleen op het dal van de Rijn, maar ook op de omliggende hoogten. De wandelpaden zijn in het algemeen van prima kwaliteit, maar wel ‘stenig’. Zachte bospaden krijg je niet vaak voor de voeten. Soms loop je enige tijd over asfaltweggetjes, maar hinderlijk lang duurt dat nooit.
Onderweg wordt éénmaal op een kleine camping, aan de Rijn, gekampeerd. De andere twee nachten wordt zelf een kampplaats, op de hoogvlakte, gezocht.
Van de linksrheinische Rheinhöhenweg bestaat, zoals reeds opgemerkt, een in het Duits gestelde ‘wanderführer’, via internet te bestellen bij www.fernwege.de. Dit gidsje bevat onder meer handige afstand- en hoogtetekeningen. Wat betreft de stafkaart kun je op zich volstaan met de aanschaf van de Topographische Karte ‘Der Rhein von Bingen bis Koblenz’, schaal 1:50.000, uitgegeven door het Landesvermessungsamt Rheinland-Pfalz. De R- en RV-routes zijn op deze kaart aan beide zijden van de Rijn goed aangegeven. De voettocht wordt ook gedekt door een tweetal 1:25.000 stafkaarten, die je eventueel in Bacharach kunt aanschaffen. Tenslotte mag worden vermeld dat de linksrheinische Rheinhöhenweg deels samenvalt met de Europäische Fernwanderweg E 8.
Dag 1: Van Bacharach naar Oberwesel (14 km)
Bacharach is een prachtig middeleeuws wijnstadje, voorzien van stadsmuur en bijbehorende torens, waar het goed toeven is, vóór of na je voettocht. Vanaf het station wandel je zo het centrum in, waar je heel wat vakwerkhuizen kunt bewonderen. Vooral de Marktplatz, met het Alte Rathaus, is heel fotogeniek. Boven het stadje ligt de burcht Stahleck, in 1689 vernietigd door de Franse troepen van Lodewijk XIV. In de burcht is, na een verbouwing in 1925, een jeugdherberg gevestigd. Het is de eerste van een reeks van burchten die je op deze voettocht zult zien en waar het Rijndal bekend om staat.
– Marktplatz te Bacharach –
Bacharach ligt aan een ‘Rheinverbindungsweg’ (RV). Via deze RV ga je op weg naar het hooggelegen dorpje Perscheid. Onder de burcht langs wandel je linksaf het dal van de Münz-Bach in. Aan het einde van de bebouwde kom gaat de RV schuin naar links, langs een bijzonder fraai stukje Bacharach met vakwerkhuizen, stadsmuur (Steeger Turm), stadspoort en wijngaarden op de achtergrond. Een korte tijd volgt de RV een klein bospad langs de beek. Veel te snel kom je weer op het asfalt terecht. Je bent hier in het aardige stadsdeel Steeg met indrukwekkende kerktoren en hier en daar opnieuw vakwerkhuizen.
De RV slaat rechtsaf het dal van de Borbach in. Aan de voet van wijnbergen loop je ruim twee kilometer over een gelukkig niet druk bereden asfaltweg in de richting Perscheid. Nabij een scherpe bocht naar links ga je met de RV mee naar rechts en kom je spoedig weer op een echt wandelpad uit. Vanaf hier is het alsmaar stijgen tot in Perscheid, waar je uitkomt op de officiële Rheinhöhenweg. Onderweg heb je verschillende malen zeer fraaie vergezichten op de zwaar beboste beekdalen in deze omgeving. Vlak voor Perscheid passeer je een openbare picknickplaats met ‘grillplatz’. Een leuk kampeerplekje ook, maar het is nog te vroeg. Na een klimmetje door akkerland ben je in het dorp, waar je, iets links van de route, een welkome Biergarten zult aantreffen.
Vanaf Perscheid volg je, meestal dalend, de officiële route van de Rheinhöhenweg (R) naar het in het Rijndal gelegen stadje Oberwesel. Aanvankelijk loop je even door een bos, later is het vooral open terrein. De uitzichten op het heuvelland in de buurt van de Rijn en het op de hoogte gelegen dorpje Langscheid mogen er zijn. Soms over kleine asfaltweggetjes, soms over onverharde wandelpaden lopend bereik je het hooggelegen wijndorpje Dellhofen, waar op de muren van de huizen schilderingen en spreuken zijn aangebracht betreffende de wijn en andere, soms godsdienstige, zaken.
Na nog een klein stukje asfalt gaat het rechtsaf over een karrespoor dat naar een zeer fraai uitzichtpunt leidt over het Rijndal. Het uitzicht omvat de druk bevaren Rijn, wijnstokken, en in de verte het aan de overzijde gelegen stadje Kaub en het op een eilandje in de Rijn gelegen romantische kasteel Pfalzgrafenstein, waar vroeger tol werd geheven.
– Uitzicht op Kaub aan de Rijn –
Weer op de asfaltweg uitgekomen sla je rechtsaf en onmiddellijk weer linksaf. Je loopt een korte tijd over een asfaltweg die uitkomt bij de hoog boven Oberwesel gelegen burchtruïne Schönburg. Ook deze burcht is in 1689 vernietigd, op een drietal torens na. In de ruïne is een stuk nieuwbouw geplaatst, waarin nu een hotel is gevestigd. Het gehele bouwwerk maakt daarom een merkwaardige indruk. Vanaf de ‘burcht’ daalt de R over een klein slingerend bospaadje af naar de bebouwde kom van Oberwesel. Na het kruisen van de spoorlijn en de drukke autoweg door het Rijndal ga je rechtsaf langs een sportpark. Achter een benzinepomp vind je een kleine, zeer eenvoudige en tamelijk rustige camping met een fraaie grasmat, onmiddellijk aan de oevers van de snel stromende Rijn. Je kunt hier je ogen uitkijken naar de talloze voorbij varende vracht- en passagiersschepen. Hoog boven je waakt de Schönburg over het Rijndal. Bij de benzinepomp zijn eventueel de nodige heerlijkheden te krijgen. Voor avondvermaak kun je uiteraard ook een bezoek brengen aan Oberwesel.
– Ochtendstemming in kamp 1 aan de oever van de Rijn –
Dag 2: Van Oberwesel naar Karbach (23 km)
Het langgerekte Oberwesel is net als Bacharach een fraai en gezellig middeleeuws stadje, voorzien van stadsmuren uit de 15e eeuw met maar liefst 16 vestingtorens. De opvallende rode kerk – ‘Rote Kirche’ – aan de zuidkant van de stad is de gotische Liebfrauenkirche uit de 14e eeuw. Horeca en winkels zijn hier natuurlijk volop aanwezig.
Je kunt van Oberwesel naar het einddoel van deze dag, het op enige afstand van de Rijn in de hoge binnenlandse heuvels gelegen dorpje Karbach, geheel over het officiële R-pad lopen. Bereid je dan voor op een zeer bosrijke en haast Rijnloze tocht. Aangezien wij de Loreley en het Rijnstadje St.-Goar met een bezoek willen vereren, volgen we tot St.-Goar een eigen ‘Loreley-route’.
Maar eerst wandel je over het R-pad het hele stadje Oberwesel door en kom je nabij de noordelijke stadsmuur op een onverhard ‘romantischer Weinlehrpfad’ terecht. Je kunt hier onder meer de zeven ‘wijnheiligen’ eren. Na het oversteken van een asfaltweg begint de inspannende klim over het onverharde R-pad naar het fraaie uitzichtpunt Sieben Jungfrauen-Blick.
– Op weg naar Sieben Jungfrauen-Blick –
Het panorama omvat het Rijndal en Oberwesel. Voor de R-wandelaars is dit voorlopig het laatste uitzicht op de Rijn. Ga je mee naar St-Goar, dan zie je de Rijn vandaag nog een paar keer van boven en beneden.
Nabij het uitzichtpunt Sieben Jungfrauen-Blick kom je weer op een asfaltweg uit en hier verlaat je het R-pad. Je volgt de asfaltweg gedurende ongeveer een kilometer naar rechts en slaat dan naar rechts het onverharde wandelpad 9 in, dat een tijdje parallel loopt aan de Weinwanderweg, aangeduid met een druiventros. Ter hoogte van de Ölsberg krijg je, lopend over fraaie grasbanen, opnieuw een uitzicht op het Rijndal en Oberwesel. Een landschappelijk zeer aantrekkelijke route brengt je na enige kilometers bij de uitspanning Loreleyblick in de buurt van het dorpje Urbar. Iets daarvóór heb je de Loreley al door een opening in het woud kunnen zien. Opnieuw een zéér fraai uitzichtpunt !
– Rijndal bij de Loreley –
Na een welkome rust volg je opnieuw de Weinwanderweg en kruis je achtereenvolgens de zwaar beboste beekdalen van de Galgen-Bach en de Seelenbach. Het vinden van het juiste pad viel ons in deze contreien niet mee, maar de stafkaart geeft aan dat de Weinwanderweg hier parallel loopt aan de plaatselijke wandelpaden 8 en later 7. Als het je lukt heb je tot in het dorpje Biebernheim nog enige interessante uitzichtpunten voor de boeg.
Vanaf Biebernheim volg je smalle wandelpad door het nauwe en mooie dal van de Loh-Bach naar St.Goar. Dit pad bestaat vrijwel volledig uit een stenen trap (!), hetgeen een heuse aanslag doet op je benen. Een ander, aardig wandelalternatief is er echter niet.
– Afdaling per trap naar St. Goar –
St.Goar is genoemd naar de heilige Goar, een prediker die omstreeks het jaar 600 hier het evangelie verkondigde. Het is hier, nabij de veerpont naar het aan de andere kant van de Rijn gelegen St.Goarshausen, de toegang tot de Loreley, een drukte van belang. Winkels en horecabedrijven zijn er natuurlijk in overvloed. Aan de oever van de Rijn vind je een park en een wandelpromenade, waar je op een leuke manier kunt pauzeren. Rechts aan de overkant ontwaar je indrukwekkende Burg Katz uit 1393. Eveneens aan de overkant, maar nu links, zie je in de verte een andere burcht, die door de eigenaar van Burg Katz uit wrok ‘Burg Maus’ werd genoemd.
– Burg Katz boven St.Goarshausen –
Als je bent uitgekeken en uitgerust kun je weer op pad gaan over een RV-pad. Je loopt aanvankelijk enige tijd stroomafwaarts langs de Rijn tot aan de haven. Aan je linkerhand ontwaar je de machtige burcht Rheinfels uit 1245, 115 meter boven de Rijn gelegen. Ook deze burcht is verwoest door de Fransen, maar nu in 1797. Later is de burcht gedeeltelijk hersteld en nu is er een hotel en een Heimatmuseum in gevestigd.
Over een asfaltweg wandel je het beboste beekdal van de Gründel-Bach in. Ter hoogte van een camping links van de weg ga je met de RV mee het bos in. Je volgt het goed aangegeven bospad door het beekdal gedurende ongeveer 4 kilometer, tot het punt waar de RV weer uitkomt op de eigenlijke Rheinhöhenweg. Vanaf hier tot in Koblenz volg je de officiële R-route. Heb je zowel de 1:50.000 als de 1:25.000 stafkaart van dit gebied, dan kan je in verwarring raken, omdat de R-route op die kaarten verschillend staat aangegeven. Raadpleging van de ‘wander-booklet’ en de opgedane ervaring in het veld leren dat de 1:50.000 kaart het bij het rechte eind heeft.
Nabij de samenkomst van het RV- en het R-pad steek je de Gründel-Bach over, wandel je een klein stukje naar links langs de asfaltweg en ga je rechtsaf weer het bos in, langzaam stijgend de R-bordjes achterna. Je doorkruist hier het eenzame Staatsforst Frankscheid. Na enige kilometers wandelen ‘raak’ je een asfaltweggetje. Het R-pad maakt hier een negentiggradenbocht naar rechts en daalt een beekdalletje in. Beneden aangekomen tref je enige particuliere vakantiewoningen met omheinde erven aan. Wellicht zijn er mensen aanwezig aan wie je kunt vragen of je ter plekke een nachtje mag kamperen. Zo niet, dan volgt de laatste klim van deze lange en wellicht vermoeiende dag, naar het hoog gelegen dorpje Karbach. Vlak vóór de bebouwde kom, in de buurt van een overlastvrije rioolwaterzuiveringsinstallatie, vind je aan je linkerhand een stukje grond, waarop je prima vrij kunt kamperen. Het verdient aanbeveling de dichtstbijzijnde huiseigenaar hiervan in kennis te stellen, wel zo netjes. Ben je hier op vrijdagavond, dan is het goed te weten dat op die vaste avond de ‘Musikverein Karbach’ vlakbij je kamp duidelijk hoorbaar repeteert. Ze vinden het leuk als je ’s avonds bij hen wat komt drinken. Karbach beschikt verder niet over een café of over fourageermogelijkheden.
– Wildkamperen bij Karbach –
Dag 3: Van Karbach naar Hünenfeld (22 km)
De derde dag van je voettocht start met een langdurige etappe door opnieuw aantrekkelijk bosgebied. Maar eerst doorkruis je nog het dorpje Karbach en zijn prachtige omgeving met akkers en weiden. De boswandeling wordt na korte tijd aangenaam onderbroken in het gehucht Fleckertshöhe waar zich een café bevindt voor de ochtendkoffie, het geheel tegen de achtergrond van een reusachtige zendmast. Later vervolg je je pad in de buurt van de linksrheinische Autobahn, waar je overigens nauwelijks last van hebt. Langzaamaan gaat het door het bos weer naar beneden, in de richting van het Rijndal. Na een steilere en later minder steile afdaling treedt je het bos uit en krijg je weer zicht op de landelijke omgeving. Ter plekke is opnieuw een welkome uitspanning.
– Een van de vele fraaie uitzichten langs de Rheinhöhenweg –
Het pad slingert een korte tijd door het natuurgebied Hintere Dick, om vervolgens een asfaltautoweg over te steken. Alhoewel je hier dicht bij de Rijn bent, zie je de rivier nog niet. Je wandelt hier als het ware op een vlakke etage tussen twee heuvelruggen in door een landschap van kersenboomgaarden over een klein, maar asfalt weggetje. Op korte afstand vóór Thonetshöhe sla je met het R-pad onverhard naar rechts naar de bosrand toe. Het kan zijn dat de R-aanduiding hier te wensen overlaat. Als het goed gaat kom je vanzelf terecht op een steil afdalend kronkelig wandelpaadje, dat je door het bos naar het Rijn- en wijnstadje Boppard voert. Ook Boppard beschikt over enige middeleeuwse stadspoorten, maar je aandacht gaat nu ongetwijfdeld uit naar de oever van de Rijn, waar je nu snel aankomt. Spoedig bevind je je in het centrum van Boppard, dat een voorname en welwarende indruk maakt. Je kunt hier aan de oever van de rivier je lunch gebruiken, ondertussen genietend van het drukke scheepvaartverkeer op de Rijn.
Na de lunch wandel je over het R-pad naar het noorden van Boppard. Je zult hier een moeilijke (?) keuze moeten maken. Bij het Mühltal vertrekt een stoeltjeslift die het enorme hoogteverschil met de omliggende heuvels van zo’n 250 meter overbrugt door middel van een 20 minuten durend tochtje, uiteraard met fraaie uitzichten op het Rijndal, Boppard en directe omgeving. Het alternatief is een inspannende voettocht over het steil klimmende R-pad, dat hier heuse alpine alllures heeft. Het is maar waar je op dat moment aan toe bent.
– Rheinhöhenweg bij Boppard –
In ieder geval kun je boven bij café-restaurant Gideonseck genieten van een fraai uitzicht op de grootste meander van de Rijn. Iets verderop heb je, bij alweer een café, een nieuw uitzicht, Vierseenblick geheten. Het uitzicht op de Rijn wordt vanaf hier door geboomte en andere zaken zodanig belemmerd, dat je je als het ware vier stukjes Rijn tegelijk ziet, gelijkend op vier meren. Aardig, maar ook niet meer dan dat.
Dan vervolg je gedurende zo’n vijf kilometer je pad door het immense Bopparder Stadtwald. Onderweg kun je nog even pauzeren bij de Schutzhütte Hedwigseiche. Tenslotte bereik je het open landschap nabij het gehucht Hünenfeld. Op weg naar dit dorpje krijg je naar links toe in de verte uitzicht op het dal van de Moezel en de ‘Moselbrücke’ in de linksrheinische Autobahn. De mensen die aan het begin van het gehucht wonen zijn desgevraagd best bereid je een kampeerplek te wijzen. Je leert dan dat dit gehucht niet veel ouder is dan een kleine 60 jaar, speciaal gebouwd om Duitse vluchtelingen uit de voormalige ‘Oost-gebieden’ na de Tweede Wereldoorlog te huisvesten. In Hünenfeld is verder niets te doen, of de aanwezige feestzaal zou toevallig open moeten zijn, dus je zou ook kunnen overwegen iets door te lopen naar het grotere dorp Waldesch, waar je in de buurt vrij kunt kamperen en gebruik kunt maken van de plaatselijke horeca en winkels.
– Kamp 3 bij de boer in Hünenfeld –
Dag 4: Van Hünenfeld naar Koblenz (13 km)
De laatste dag van je tocht passeer je door aantrekkelijk open landschap over onverharde paadjes wandelend eerst Hünenfeld en Waldesch, vóór je in het Koblenzer Stadtwald terecht komt. Het Pastorenpfad door het woud brengt je langs de, niet al te indrukwekkende, overblijfselen van de Merkurtempel, een aardig punt om even te rusten en je te verdiepen in de Romeinse geschiedenis van dit gebied. Bij een punt genaamd Schüllerhof is er opnieuw een splitsing van het R-pad met een RV-pad.
Je blijft echter, scherp linksaf gaand, op het R-pad dat uitkomt op een geasfalteerde ‘Römerstrasse’. Iets verderop sla je over een asfaltweggetje linksaf en je klimt tamelijk steil omhoog naar het uitzichtpunt Kühkopf, waarop ook de grote televisietoren staat, die vanaf de Autobahn zichtbaar is. De rivier die je ver beneden je ziet is niét de Rijn, maar de Lahn, die hier in de Rijn uitstroomt. Dit om elk misverstand te voorkomen.
Je bent nu vlak in de buurt van de stad Koblenz. Door het fraaie Stadtwald daal je langzaam maar zeker af en je passeert, vlak voor de bebouwde kom, het aardige uitzichtpunt Rittersturz met uitzicht op de Rijn en de daarover liggende bruggen.
– Uitzicht op de Rijn bij Koblenz vanaf Rittersturz –
Het bos eindigt vrijwel aan het begin van de bebouwde kom. Je komt terecht onder de bogen van een omvangrijk verkeersknooppunt van wegen en spoorweg. Wanneer je hier recht oversteekt en de R-bordjes goed blijft volgen, kom je terecht op de lommerrijke wandelpromenade langs de oevers van de Rijn in Koblenz. Een zeer aantrekkelijk pad om een drukke stad tot in het centrum te benaderen ! Ter hoogte van het Bahnhof kun je naar links gaan om daar bij het station je voettocht te beëindigen. Heb je tijd en nog zin, dan loont het de moeite om de genoemde promenade nog even te vervolgen tot het bekende punt Deutsches Eck, waar de Moezel in de Rijn stroomt. Ter plaatse tref je een 14 meter hoog standbeeld aan van keizer Wilhelm I en je zult er ongetwijfeld niet de enige bezoeker zijn. Aan de overzijde van de Rijn ontwaar je op de heuvels de vesting Ehrenbreitstein.
In Koblenz begint voor diegenen die hun auto in Bacharach hebben achtergelaten een aantrekkelijk treinreisje van zo’n drie kwartier door het fraaie Rijndal. Een aardige afsluiting van een afwisselende vierdaagse voettocht door een fraai gebied.
– – –
(copyright: JWE van de Poel)